Wonen in Suriname, deel 1

Haha… ze heeft twee weken in haar eigen huis in Suriname gewoond en dan al weten hoe het is om in Suriname te wonen? Nee, natuurlijk niet, maar de verschillen met wonen in Nederland springen er in zo’n eerste periode wel meteen uit. Hoe langer en vaker ik daar zal zijn, hoe meer deze verschillen zullen vervagen. Daarom lijkt het me handig om ze meteen maar neer te pennen.

Ik zal niet dwepen over hoe geweldig het is om voor het eerst in je eigen huis in Suriname te wonen. Wel zal ik de opmerkelijke dingen beschrijven, waar ik in eerste instantie geen rekening mee had gehouden.

Het dierenrijk
De natuur is overweldigend en zeer aanwezig, zelfs al woon je in de stad en heb je je hele erf met straatstenen bedekt. Want hoe vaak vliegt er hier in Nederland een vogel je ene raam binnen en de andere weer uit? Of komen vogels ongemerkt binnen om aan je bananen te pikken. Of proberen straathonden je woonkamer binnen te lopen? Of zie je s’avonds in je slaapkamer een vuurvliegje zachtjes oplichten?
Dat zijn wonderlijke en grappige incidentele bezoekjes.
De constante bezoekjes zijn minder leuk, want dat zijn de spinnen, gekko’s, dot oso’s, muskieten en mieren. Deze zorgen ervoor dat je huishoudelijke taken nimmer stil komen te staan. Hoe vaak maak je je muren schoon in Nederland? Wil je je muren aldoor netjes en schoon hebben in Suriname, dan heb je daar wel een wekelijkse taak aan.

De plantenwereld
En dan het onkruid, dat overal naar boven schiet, zelfs al heb je bestraat. M’n buurman maakt zich vooral zorgen over dit onkruid op de voorgrond; daar zouden hele grote pollen onder zitten. Ik hoop dat ze met azijn vernietigd kunnen worden, want met kokend water ben ik geen meter opgeschoten. Zelf ben ik een tegenstander van gramoxone. Deze zeer giftige herbicide is in Nederland (inmiddels) verboden, maar in Suriname wordt het met regelmaat in de tuin toegepast. Het werkt op basis van paraquat-dichloride.
Overigens heb ik van een bloglezer te horen gekregen dat bouwplastic de stenen vochtig houdt, waardoor ze donker en lelijk worden en in de botanische tuin in Boxel hoorde ik dat het onkruid gewoon door het bouwplastic heengroeit. Ik heb zelf geen ervaring met bouwplastic onder tuintegels in Suriname, dus kan ik er niets over zeggen.
Als je een erf hebt, met bomen waarvan dagelijks de bladeren naar beneden komen, dan zal je ook dagelijks moeten harken. Onlangs zei mijn Surinaamse tante: In Suriname is goed te zien waar kinderen wonen, want daar wordt er dagelijks geharkt.
Zelf zal ik alleen de bloembakken beplanten, maar ben er nog steeds niet uit wat het zal worden. Deze borstelbloem/monkey’s brush (geen bottle brush!) kwam ik in een tuin tegen en vond ik wel erg indrukwekkend.
Het geloof
Omdat mijn eigen familie en kennissen in Suriname niet streng gelovig zijn, was ik vergeten dat religie in Suriname wel heel sterk leeft. Dat merkte ik bij mijn buren. Mijn Hindoestaanse buurvrouw zag ik 's ochtends in de voortuin bij de vlaggenstokken bidden. Uit respect wachtte ik even voordat ik met stoelen ging slepen naar m’n terras. Twee van mijn buurmannen vertelden mij dat ze elke dag in de bijbel lezen en bleken zeer gedreven om mij daarin te laten delen. Als je in een grote stad in Nederland woont, ben je dat echt niet gewend. Ik was ook even van mijn stuk gebracht.

De geuren
Geuren lijken veel sterker te verspreiden in Suriname, misschien komt het door het klimaat. In ieder geval zijn rond 12 uur ’s middags in mijn buurt de etensgeuren moeilijk te weerstaan. Ik ben omringd door Javaanse, Hindoestaanse en Creoolse buren. Op een dag rook ik achter elkaar ketjapvlees, massala en pom. Dat was een zware dag, vooral omdat ik het huis niet uit kon vanwege de werklui en slechts een volkoren broodje met worst had.
Maar ook de geur van gramoxone kwam mijn huiskamer binnen. En als de wind van achteren kwam, kreeg ik een heel onaangename geur binnen. Dus daar heb ik meteen wat aan laten doen.
Werk
Hoewel ik (nog) niet zoekende ben, is het altijd wel interessant om te zien wat voor vacatures er in Suriname zijn. Ik scan de kranten daarom wel regelmatig. Als voorbeeld heb ik hier een aantal vacatures uit De Ware Tijd van donderdag 17 december 2009:
- Obductie-assistent in het Academisch Ziekenhuis Paramaribo
- Aspirant Milieu Inspecteur bij het Bureau voor Openbare Gezondheidszorg
- Telefoniste/Secretaresse bij De Ware Tijd Publishing NV
- Sales Assistant bij Integrated Computer Services NV
- Onderhoofd Algemene Zaken en Huishoudelijke Dienst bij het Ministerie van Financien
- (Assistent-)Magazijnmeester bij Steenslagbedrijf NV Phedra
- Diverse vacatures bij Aannemingsbedrijf N. Raghoebarsing
- Office Assistant bij Oliemaatschappij SOL Suriname NV
- Marketing Coördinator bij Sobisco International NV
- Project Coördinator bij Sobisco International NV
- Chef Distributie bij NV Surinaamsche Waterleiding Maatschappij
- Supervisor bij United Caribbean Contractors

Hydrofoor en onderhoud
Tenslotte heb ik de hydrofoor installateur nog om een uitgebreide uitleg gevraagd over de werking van de hydrofoor. In ieder geval is het advies: zodra er problemen met je waterleiding zijn, schakel als eerste de hydrofoor uit. Een van zijn klanten had bij een lekkage alleen de hoofdkraan dichtgedraaid en niet de hydrofoor uitgeschakeld. Dit gaf grote problemen. Het is verstandig om goed naar het plaatje te kijken en na te gaan wat je moet doen om bijvoorbeeld de watertank leeg te laten lopen voor de jaarlijkse schoonmaakbeurt. De hydrofoor zelf zou elke 5 jaar een servicebeurt nodig hebben.

Koken in Suriname

Nee hoor, dit verslag gaat niet over alle heerlijke gerechten die je in Suriname kunt bereiden, maar wel over hoe je ze gaat bereiden, op gas of elektra.
De meeste mensen in Suriname koken op gas en zodra de gasbom/cilinder leeg is laat men deze weer vullen. Het is raadzaam een extra "bom" te hebben zodat je eenvoudig kunt wisselen als er een opraakt. Sommige mensen hebben een elektrisch kookstelletje als backup i.p.v. een extra bom. Gasbommen mogen eigenlijk niet binnen staan, maar laat je ze onbeveiligd buiten staan, dan gaan de dieven ermee vandoor. Dus moet je er een kooi voor (laten) bouwen.
Eerst wilde ik voor mijn grote woonunit een gasfornuis aanschaffen, maar ik ben nu aan het twijfelen. Ik weet niet of het raadzaam is dit te doen als ik zelf nog niet in Suriname woon. Het is zo'n gedoe. Bovendien vind ik de gasvlam in de huizen waar ik ben geweest niet erg sterk; ik weet niet of je dit zelf kunt aanpassen of dat dit standaard "zwak" wordt ingesteld. Dus dacht ik, ik kies voor elektrisch koken en ging op zoek. Maar al gauw strand je op die enorm grote (Amerikaanse) formaten. Dit is een elektrisch fornuis van Kasimex Makro, let op 220 volt. Bij MN International zag ik een aardige elektrische kookplaat, ook 220 volt. Het is dus raadzaam goed af te wegen of je op gas of elektrisch gaat koken en dat je daarvoor ook de nodige voorzieningen treft. Want, wil je bijvoorbeeld een gasfornuis op een kookeiland, dan zal je ervoor moeten zorgen dat je gasleiding op een of andere manier naar buiten gaat. Hou er ook rekening mee dat niet al je ramen open kunnen staan wanneer je op gas kookt, want de wind dooft je vlam zo uit. En reken maar dat het gauw warm wordt als je de wind buitensluit, helemaal als je staat te koken.
Ik denk dat ik voor elektrisch koken kies met als backup een camping gas-stelletje, voor als de stroom uitvalt. Ik heb reeds een 220 Volt aansluiting dus dat gaat goed, ik moet alleen zien uit te vinden wat er gebeurt als ik aan het koken ben en er een fase uitvalt. Voorlopig bak ik m’n eitje in de kleine woonunit op een elektrisch kookplaatje, want ik heb nog steeds geen aanrechtblad gevonden voor de grote woonunit. Het lijkt erop dat ik ‘em in Nederland zal moeten aanschaffen.

Off topic: Botanische Tuin
Onlangs heb ik met een aantal kennissen en familieleden de Botanische Tuin (in wording) in Boxel (Boxelparaweg 22a) opgezocht. We kregen een heel leuke en interessante rondleiding van de eigenaar, Erik Kuiper die al 15 jaar in Suriname woont en de Surinaamse taal volledig beheerst. Hij en zijn (Surinaamse) vrouw zijn een aantal jaren terug met dit project begonnen en hopen in februari de Botanische tuin officieel te openen.

De eerste nacht

Zeer vermoeid van een zware werkdag viel ik gisteravond laat in slaap, maar..... deze keer wel in m'n eigen bed in de Apollostraat, voor de allereerste keer. Wat een genot; vooral het wakker worden en te realiseren waar je bent. De zon scheen flauwtjes door mijn effe bruine gordijnen en toen ik in de richting van het raam keek, viel het me op dat dievenijzer ook z'n charme kan hebben. Door de combinatie van zon, shutters en dievenijzer had ik plotseling een prachtig dieprood patroon op de gordijnen. Even later liep ik door het huis en opende alle ramen en shutters, er kwam een klein vogeltje binnenvliegen, maar die vond z'n weg ook snel weer naar buiten. Zo'n ochtend is bijzonder, dat is zeker, ik moet later nog eens goed nadenken over de openbaringen die ik deze ochtend had.
Mijn grote badkamer heeft slechts één nadeel; ik wilde er niet meer uit. Maar mijn telefoon ging af, dus ik moest wel. Mijn neef wilde nu langskomen i.p.v. later in de middag om de elektriciteitsaansluitingen af te ronden, waaronder een handige schakelaar voor de hydrofoor. Hij kwam met z'n vaste werkploeg en dit ging gelukkig heel anders dan met de "tegelzetter", nl. vlot en efficiënt!

Voltage hydrofoor
Ik vroeg hem hoe het nou zat, of je je hydrofoor beter op 220 of 110 volt kan draaien. Beide hebben hun voor en nadelen. De hydrofoor draait een stuk zuiniger op 220 volt en wanneer hij aanslaat zal je niets merken aan de verlichting, die bij 110 volt even flikkert. Maar mocht er eens één fase uitvallen, en de 220 volt wordt niet bereikt (komt zelden voor), dan zal je de hydrofoor uit moeten zetten. Doe je dat niet, dan zal het apparaat harder draaien en kunnen onderdelen doorbranden.

Kosten brombere
Tenslotte niet het leukste onderwerp, maar wel handig op te weten.
Mijn oom vertelde dat onlangs zijn toilet verstopt was. 25 jaar lang was zijn septictank niet geledigd, en misschien was het moment dan eindelijk gekomen dat dit zou moeten gebeuren, want het water van het toilet kwam na het doortrekken terug naar boven.
Hij moest de opruimingsdienst (A-kan-hari/A-kan-swari) erbij halen; het leegpompen van de septictank kostte SRD 175,- (in Wanica). Maar dit loste het probleem niet op, en eigenlijk was het zelfs na 25 jaar nog niet nodig om de septictank de ledigen. Het probleem zat in de toevoer naar de septictank. Het Brombere voertuig was ook uitgerust met een uitzuigsysteem voor deze buizen en dit bleek wel te helpen, kosten SRD 75,-. Het ging allemaal heel snel, in een half uur was alles gedaan.

Grappenmakers

Gistermorgen was ik nog maar net in m'n woning aangekomen of ik kreeg een telefoontje van mijn tante. Zij was door de schilder/wachter gebeld, die erg boos was: Hij wilde 50 SRD schadevergoeding van de "tegelzetter", want deze had zijn emmer met verfrollen leeggegooid, blijkbaar omdat hij de emmer nodig had. En nu waren de verfrollen uitgedroogd.
Dit beloofde weer een vermoeiende dag te worden.

Terwijl de sanitair installateur op de afgesproken tijd aanwezig was, liet de "tegelzetter" op zich wachten. Ik luisterde de telefoongesprekken af. De eerste keer: "Ie baisigri broko, ie moesoe mek ing?" En later nog eens: "Ie moes tjarie ie pa na Eerste Hulp?! Mang, ma mie sabie toch dat ie pa dede keba. Omenie pa ie abie dang? No lee gie me jere!"
(Eerste smoes: hij moest zijn fiets repareren. Tweede smoes: hij moest zijn vader naar de eerste hulp brengen, maar blijkbaar was z'n vader al jaren terug overleden).
Maar uiteindelijk kwam hij toch weer. En ondanks onze afspraak om de "tegelzetter" niet alleen achter te laten liet de sanitair installateur hem na wat instructies toch weer achter en vertrok zelf naar een eerder gemaakte afspraak. Nadat ik het tegelwerk had geïnspecteerd maakte ik het noodzakelijke telefoontje: "Ik neem aan dat jij nu voor de extra kosten gaat opdraaien, want het is weer prutswerk hoor”. Dat bleek te helpen; kort daarna kreeg de "tegelzetter" een spoedcursus tegelzetten, waarbij de sanitair installateur steeds bleef corrigeren. En ja hoor, uiteindelijk is het dan toch gelukt!

Ik heb begrepen dat de vuilophaaldienst geen kartonnen dozen van de straat meeneemt in Paramaribo. Alles moet in kleine stukjes in een vuilniszak. Met al het inpakmateriaal had ik gisteren dus weer een behoorlijke zweetklus.

Wie de schoen past trekke hem aan.
Eergisteren kwam de sanitair installateur zwaar bezweet op z'n brommer aan, hij kwam net terug van een spoedklus. Hij vroeg de "tegelzetter" of er water was en deze wees hem de fles met ijskoud water aan. Daarop sloeg hij 4 kannen water achterover en zei: "Aaaaai! Wang sani jere, te je go na deng bakra oso, no wang dringie deng man e gie joe! Deng sma e njang deng sani, deng sma e dringi deng wing, ma deng ne aksi joe if joe wang dringie wang sani. Sranang mang altijd e gie joe tenminste wang kowroe watra."
Vrij vertaald: In huis bij Nederlanders krijg je nooit iets te drinken aangeboden, terwijl zij zelf van alles zitten te knabbelen en wijn te drinken, maar bij Surinamers krijg je in ieder geval een koud glas water.

Off topic: Oma op bezoek
Het hoogtepunt van de dag was een bezoek van mijn oma van 90 jaar. Sinds het hoogtepunt van het dak was bereikt (pannenbier) was ze niet meer binnen geweest. Vandaag kreeg ze de complete rondleiding, met ondersteuning van mijn twee tantes. Oma keek haar ogen uit, ze vond het fantastisch; de tegels waren mooi, het plafond was zo mooi hoog, de grote badkamer GROOT en bij de deuren bleef ze even stilstaan: " Deng moi jere!!" Natuurlijk zijn ze mooi oma, zei ik, ik heb ze precies laten maken zoals ze bij jou thuis zijn.
Ik was zeer vereerd met oma's bezoek, want ze maakt nog nauwelijks dit soort uitstapjes. Aan het eind zei ze dat ik blauwsel voor het huis moest zetten, want anders zou het ogri-ai krijgen.

Drama!

Ik had nooit durven dromen dat zo tegen het eind van de bouw ik nog zo'n dramatische dag mee zou maken als gisteren. Inmiddels kan ik de omstandigheden beter relativeren en in een beter kader plaatsen, waardoor het ietsje makkelijker is om er mee om te gaan.
Eigenlijk is het ook best te vergelijken met situaties die ik op het werk in Nederland tegenkom; door kostenbesparing wordt iemand zonder de juiste opleiding voor een functie aangenomen, vervolgens wordt van deze persoon verwacht boven zijn niveau te werken, maar deze levert voornamelijk prutswerk af, waardoor de medewerkers die van deze persoon zijn/haar werk afhankelijk zijn behoorlijk gefrustreerd raken richting deze persoon. Maar dat zou eigenlijk niet moeten. De fout ligt bij degene die deze persoon voor die bepaalde functie heeft aangesteld.

Eigenlijk ben ik dik tevreden met mijn sanitair/hydrofoor installateur. Hij werk goed, redelijk netjes, niet perfect, maar als je hem aangeeft dat je het perfect wil hebben, dan gaat hij zonder problemen hierin mee. Hij heeft volkomen begrip voor de wens van de klant.
Nu had hij mij laten weten dat hij ook kon betegelen. Ik had nl. nog een paar plekken, rondom de wastafels, waar betegeld moest worden. Op de dag van onze afspraak nam hij echter een handlanger mee, want hij had het eigenlijk veel te druk met sanitair werk (hij werd constant gebeld voor gesprongen leidingen, verstopte toiletten en ga zo maar door).
Nadat hij zijn handlanger tot drie keer toe had uitgelegd wat er moest gebeuren; ze hebben samen een van de tegelklusjes afgemeten, gaf hij hem ook duidelijke instructies over het betegelen zelf:
- no mik kron kron sani djie a mevrouw jerre. (alles moest recht!)
- gebruik spijkerafstand (een spijkertje i.p.v. tegelkruisjes)
- gebruik (tegel op steen tegellijm, geen tegel op tegellijm).
Na deze uitgebreide instructie ging de sanitair installateur even weg voor wat noodsituaties, ervan uitgaande dat hij wanneer hij terug was, hij zelf kon beginnen met zijn werk.

Nu weet ik dat de buitenlander er regelmatig intrapt wanneer Surinaamse werklui zeggen dat ze een bepaalde klus zonder problemen aankunnen en er vervolgens absoluut niets van bakken. Ik had echter nooit gedacht dat een ervaren Surinamer als mijn sanitair installateur zelf hierin zou trappen.
Eigenlijk moest ik al argwaan hebben, want zijn handlanger wilde met tegellijm werken i.p.v. cement, maar wist niet van het bestaan van een lijmkam.

Maar goed, ik ging dus verder met m'n werk; ik had zelf ook genoeg te doen, en na een tijdje wilde ik wel zien hoe het werk vorderde. Brrrr.... Eigenlijk was alles verkeerd, en had de man geen enkele instructie opgevolgd, of soms opgevolgd, maar duidelijk zonder het concept te begrijpen: zo zaten er inderdaad spijkertjes tussen de tegels, maar de voegen wisselden tussen de 1 mm en 5 mm. Bovendien bleek ook dat deze man geen binnenwerker was, maar een buitenwerker. Overal waar hij kwam liet hij vuil achter, hij nam alles wat hij zag en nodig had voor z'n werk, en zonder even te vragen. Het was een verschrikking. Deze man kostte veel meer dan hij opleverde.

Foto: De hele tegels hadden tegen de streep geplaatst moeten worden.

Nou goed, hij heeft er een hele dag over gedaan (volgens mij had het ook in 3 uurtjes gekund), waarbij hij 2 keer zijn fouten moest herstellen en vandaag weer moet terugkomen om z'n laatste fouten te herstellen. Ik heb in ieder geval duidelijk gemaakt, dat deze man niet hoeft te komen werken zonder supervisie van de sanitair installateur; we zullen zien hoe het gaat vandaag.

Tussen de bedrijven door is gisteren PPS ook nog langs geweest om de situatie opnieuw op te nemen; ik heb kennis gemaakt met een mogelijke beheerder van mijn huis, en ik heb de buurvrouw geattendeerd op de papajaboom die tegen mijn dakgoot aanleunde. Gelukkig heeft ze dezelfde avond de boom omgekapt.

Ik had nauwelijks wat gegeten die dag; ik wilde die onbekende tegelman niet alleen laten in mijn huis, maar wilde hem ook niet onderbreken, want het liefst had ik dat hij die dag z'n werk zou afronden.
Toen ik laat 's avonds arriveerde op mijn verblijfplaats stortte ik me dan ook meteen op een wandu-moksi-alesi. Gelukkig kon deze overheerlijke Surinaamse maaltijd mijn chagrijnige stemming een beetje doen omslaan.

Prefab bouwen in Suriname

Afgelopen zondag was ik op de Jaarbeurs in Paramaribo, waar ik drie stands voor Prefab bouwen in Suriname tegenkwam. Ik wist niet dat er zo'n diversiteit voor prefab bouwen werd aangeboden. Ik keek eerst rond bij Reno International nv. Daar zag ik het materiaal waarmee gebouwd wordt. Zowel de binnen als buitenmuren zijn opgevuld met polyurethaan. Ik vroeg naar de prijs per m2 voor sleutelklare woningen; 400,- euro per m2.
Bij de stand van Structura nv hoorde ik dat hun voorbewerkt naaldhout (anti-termieten) uit België komt. Zij leveren prefab dakspanten en houten wandstructuren voor de aannemer en zelfbouwer, maar ook sleutelklare woningen. Zij werken met Fermacell panelen (vezelversterkt en gipsgebonden). Als ik prefab zou bouwen, dan zou ik zeker voor deze manier van bouwen gaan. Hun prijs per m2 ligt ook een stuk lager. Ze werken met drie partners; Xella, Jonckheere en Euro Panels. Structura NV heeft een prachtige informatieve folder op www.structura.sr. De stand van de laatste Prefab bouwmethode heb ik snel weer verlaten. Dat was op basis van opgevuld PVC.

Wanneer ik door Paramaribo wandel zijn het toch de Bruynzeel woningen die mij het meeste aanspreken. Misschien is het een stukje nostalgie uit vroeger tijden, maar hoe dan ook vind ik ze erg oogstrelend. Maar houten woningen vergen veel onderhoud, ik weet niet of ik dat zou kunnen opbrengen.

Ik ben inmiddels bezig de laatste kastjes in elkaar te zetten.
Dat gaat toch een stuk langzamer in de tropen dan in een koud klimaat; ik ben wat lomer, zweet meer, drink meer en kan het niet laten me af te laten leiden door muskieten. Als ze erg vervelend zijn ga ik achter ze aan met de kruimeldief.

De schilder is van vele markten thuis!Het gewicht van de tros bacoven hebben we geschat op 30 kilo.
Ik geniet nog steeds vollop van de rijke natuur om me heen. Toen ik gisteren met de sanitair/hydrofoor installateur achter het huis liep sprong een kleine leguaan snel weg en dook meteen de trens in. Voor het eerst zag ik een leguaan zwemmen, hij schoot pijlsnel door het water heen. Soms is het ietsje minder, al die natuur, want eergisteravond landde pardoes een vliegende kakkerlak op m'n schouder, yikes!